Jeuk bij je hond of kat: allergie?

Jeuk bij honden en katten is een veelvoorkomend probleem. Het is een probleem dat snel opvalt en soms is de jeuk zo erg dat dieren ’s nachts doorgaan met likken of krabben en ook de eigenaren uit de slaap houden. Die baasjes zijn soms echt ten einde raad. Om te kunnen vaststellen of een allergische aandoening de jeuk veroorzaakt, moeten mogelijke andere oorzaken van jeuk – bijvoorbeeld vlooien of mijten – eerst worden uitgesloten. Zodra met grote zekerheid duidelijk is dat het om een allergie gaat, wordt onderzocht met welke vorm we te maken hebben. Alleen dan kan een succesvolle behandeling worden ingesteld.

Iedere hond likt of krabt zich wel eens, dat is volkomen normaal. Maar soms tonen honden meer dan dat. Overmatig likken of erg veel krabben of bijten op bepaalde plaatsen van het lijf. Ook schudden met de kop, flapperen met de oren of krabben achter de oren is een signaal dat ze jeuk ervaren.

‘Soms is de jeuk zo erg dat dieren ’s nachts doorgaan met likken of krabben en ook de eigenaren uit de slaap houden’

Katten laten ook zien dat zij jeuk hebben door overmatig te likken, krabben of ‘plukken’ (echt de vacht eruit trekken). Bij katten is het verloop vaak ernstiger, zij maken veelal echt wonden door het harde krabben. Dat kan er heel naar uit zien. Belangrijk is voor de dierenarts specialist dermatologie eerst te achterhalen wat de oorzaak van de jeuk is. In veel gevallen is de jeuk het gevolg van een allergie. Maar net als bij mensen is het vaststellen van wat nu preciés die allergie veroorzaakt, niet altijd zo eenvoudig als het misschien lijkt.

Dieren met aanleg voor allergie

Bij honden komen vlooienallergie, voedselallergie en omgevingsallergie (allergie tegen stoffen uit de omgeving) het meest voor. Net als bij mensen is er bij dieren ook sprake van een genetische aanleg om een allergie te ontwikkelen. Zo komt omgevingsallergie bij sommige rassen frequenter voor. Voorbeelden daarvan zijn de Franse Bulldog, de Labrador- en Golden Retriever, Duitse Herder en de laatste tijd zien we de Labradoodle steeds meer in onze spreekkamer (een ras dat sterk aan populariteit heeft gewonnen de laatste jaren).

Kenmerkend bij jeuk veroorzaakt door een allergie is dat de eerste klachten meestal al vóór de leeftijd van 4 jaar optreden. Ook is de jeuk in de meeste gevallen op typische plaatsen aanwezig. Bij een hond met voedselallergie of omgevingsallergie is de jeuk vaak aanwezig aan de snuit, in de oksels en/of liezen, aan de voetjes, soms rond de ogen. Ook komen oorontstekingen heel veel voor. Bij een vlooienallergie zijn de jeukklachten in de meeste gevallen meer op het achterlijf aanwezig. Niet altijd is de jeuk op al deze locaties aanwezig. Bij veel honden beginnen de klachten bijvoorbeeld met terugkerende oorontstekingen en pas later komt er dan bijvoorbeeld jeuk aan de voetjes bij.

‘Net als bij mensen is er bij dieren ook sprake van een genetische aanleg om een allergie te ontwikkelen’

Een allergie is een aandoening die zich opbouwt. Bij de meeste honden beginnen de klachten mild en bouwen zich dan op, waarbij de jeuk ernstiger wordt en ook het aantal plekken waar de jeuk wordt gezien zich (kan) uitbreiden. Likt een hond slechts aan één teen dan is dat niet passend bij een allergische aandoening.

Het beeld bij de kat is anders, zij laten met name jeuk aan kop en hals zien met vaak dus nare wonden door het krabben.

Om vast te stellen of een allergie de jeuk veroorzaakt, is het van belang te weten of er andere dieren in huis zijn en of zij ook klachten hebben van jeuk of niet. En natuurlijk ook of de eigenaar zelf klachten heeft ontwikkeld van jeuk sinds de hond of kat dat heeft. Een allergie is niet besmettelijk, maar sommige parasitaire aandoeningen zijn dat wel en dan kunnen andere dieren in huis ook last hebben van jeuk.

Huidonderzoek bij huisdieren

Bij het huidonderzoek wordt de gehele huid beoordeeld met speciale aandacht voor de plekken waar het dier de klachten van jeuk heeft en de bij allergische honden bekende typische locaties. In een beginstadium van de allergie is er soms nog niets aan de huid zelf te zien, dus alleen het vele likken of krabben valt op. Bij een groot deel van de honden met jeukklachten zijn echter afwijkingen te zien, zoals kaalheid, roodheid of verdikking van de huid (olifantenhuid), rode vlekjes of pukkeltjes (bijvoorbeeld in oksels of liezen), schilfering of korsten. Bij honden die langdurig huidklachten hebben, treedt naast verdikking-, ook vaak een donkerverkleuring van de huid op.

Bij alle allergieën geldt dat het immuunsysteem te heftig reageert op stoffen die in principe onschadelijk zijn. Meestal zijn dit eiwitten. Eiwitten aanwezig in het speeksel van de vlo bij een vlooienallergie, eiwitten aanwezig in het voer bij een voedselallergie en eiwitten aanwezig in bijvoorbeeld huisstofmijten bij een omgevingsallergie. Deze overmatige reactie van het immuunsysteem leidt tot een ontsteking in de huid met jeuk als belangrijkste symptoom. Dit kan met verschillende medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken worden behandeld. Maar daarmee lossen we de aandoening niet op. De dieren moeten hier continu mee behandeld worden en er zijn bijwerkingen mogelijk, afhankelijk van het type medicatie. Omdat de dieren vaak nog jong zijn wanneer de eerste verschijnselen optreden, is het ook om die reden belangrijk om te zoeken naar de onderliggende oorzaak om langdurig (jarenlang) medicijngebruik te kunnen voorkomen. Een hond met een voedselallergie bijvoorbeeld kan op een speciaal dieet geheel klachtenvrij blijven.

Dieet voor honden of katten

De klachten die honden en katten laten zien in geval van een voedselallergie of omgevingsallergie zijn identiek. Aangezien er geen testen in het laboratorium bestaan om met zekerheid vast te stellen of het om een voedselallergie of omgevingsallergie gaat, wordt gestart met een speciaal dieet om een voedselallergie aan te tonen of uit te sluiten. Dat dieet kan een zelf gekookt dieet zijn of een commercieel hypoallergeen dieet. Sommige dieren met een voedselallergie houden op een commercieel hypoallergeen voer nog steeds klachten. Daarom is een zelfbereid dieet vaak de mooiste methode om een voedselallergie aan te tonen of uit te sluiten.

Wordt er geen verbetering gezien op het speciale dieet dan is het meest waarschijnlijk dat de hond of kat een omgevingsallergie heeft en dus reageert op huisstofmijt of andere mijten in de omgeving of op bijvoorbeeld pollen in de lente en zomer.

Als een omgevingsallergie is vastgesteld kan bij honden worden gezocht naar de oorzakelijke stoffen (allergenen) door een huidtest uit te voeren. Daarbij worden met kleine injecties de allergenen in de huid gebracht. Er ontstaat een reactie (rode zwelling) als er antistoffen tegen de allergenen aanwezig zijn. Er bestaan ook bloedtesten om te zoeken naar deze antistoffen. Deze testen zijn echter niet bewijzend! Ook gezonde honden hebben vaak antistoffen tegen omgevingsallergenen en honden met een voedselallergie dus ook. Het uitvoeren van een speciaal dieet is daarom heel belangrijk, evenals het uitsluiten van de andere oorzaken van jeuk.

Immuuntherapie bij allergie

Wanneer de diagnose omgevingsallergie (atopische dermatitis) gesteld is kan bij voorkeur op basis van de combinatie van de huidtest en de bloedtest een immuuntherapie worden opgesteld. Dat is een vloeistof waarin de allergenen worden aangebracht waar de hond waarschijnlijk gevoelig voor is. De hond krijgt de vloeistof met kleine injecties toegediend volgens een bepaald schema, uiteindelijk meestal iedere vier tot zes weken. Het doel van deze therapie is om het afweersysteem te laten wennen aan de stoffen zodat het hier niet meer overmatig op reageert. Een immuuntherapie heeft tijd nodig om te gaan werken (soms meer dan een jaar), maar als het goed werkt, zetten we deze behandeling levenslang voort. Daarom wordt de eigenaar geleerd dit zelf te doen, zodat het thuis uitgevoerd kan worden. Regelmatige controles bij de dierenarts zijn belangrijk om de aandoening zo goed mogelijk te controleren zodat de levenskwaliteit van het dier optimaal is. Immuuntherapie heeft de minste bijwerkingen, meestal zelfs geen. Helaas werkt deze therapie niet bij alle honden met een omgevingsallergie. Bij die honden kunnen de klachten van jeuk alleen met medicatie onderdrukt worden.

Allergische aandoeningen zijn chronische aandoeningen. Vergelijkbaar met hooikoorts of astma bij mensen. Het vergt bij veel honden intensieve behandeling en terugval van klachten wordt ook vaak gezien. Weten aan welke allergie de hond leidt en welke mogelijkheden er bestaan voor behandeling geeft de grootste kans op verbetering en daarmee kwaliteit van leven.